© 2017 Proudly created with webwavecms.com

Podstawowymi elementami dzieła muzycznego jest rytm oraz melodia. Rytm określa początek oraz długość trwania dźwięku, melodia wyłącznie jego wysokość/częstotliwość, choć potocznie przyjęło się określać zrytmizowaną melodię terminem melodia, co zresztą nie jest błędem.

Aby określić wysokość dźwięku potrzebujemy punktu odniesienia. Takim dźwiękiem jest dźwięk a¹ o częstotliwości 440 Hz. Na taką częstotliwość strojone są instrumenty akustyczne oraz cyfrowe. Jeżeli byłeś na koncercie orkiestry symfonicznej to z pewnością zauważyłeś, że orkiestra zaczyna od strojenia się właśnie do dźwięku a¹.

Wysokość dźwięków przedstawia się następująco:

… a – h – c – d – e – f – g – a – h – c – d – e …

Zwyczajowo zaczynamy od dźwięku c, ponieważ ciąg kolejnych dźwięków tworzy skalę durową. O samych skalach napiszę przy innej okazji. Od jednego dźwięku do drugiego najbliższego o takiej samej nazwie jest odległość oktawy, np. od c do kolejnego dźwięku c w górę lub w dół. Dla rozróżnienia dźwięków położonych w różnych miejscach na klawiaturze, została ona podzielona na oktawy:

A₂ - H₂ – oktawa subkontra

C₁ - H₁ – oktawa kontra
C - H – oktawa wielka

c - h – oktawa mała
c¹ - h¹ – oktawa razkreślna
c² - h² – oktawa dwukreślna
c³ - h³ – oktawa trzykreślna

c⁴ – h⁴ – oktawa czterokreślna

c⁵ – oktawa pięciokreślna

Dla przykładu dźwięk c¹ czytamy – ce razkreślne, c – ce małe, c⁴ – ce czterokreślne, C₁ – ce kontra, itd. Nieprawidłowe jest określenie dźwięku razkreślnego mianem cyfry, np. c¹– ce jeden.

W oprogramowaniu muzycznym wygląda to jednak inaczej. Zobaczmy jak są określane dźwięki w jednym z najpopularniejszych programów typu DAW Studio One:

Widać wyraźnie, że podział na oktawy jest inny. W krajach anglosaskich oktawy są określane inaczej niż w Europie. Odpowiednikiem „środkowego” dźwięku c¹ jest dźwięk C3. Pełna klawiatura wygląda następująco:

Prócz nazwy poszczególnych oktaw inna jest również nazwa jednego z dźwięków. Jak widać na poprzednich ilustracjach dźwięk h nazywany jest dźwiękiem B. Należy również zwrócić uwagę, iż wszystkie dźwięki pisane są wielkimi literami. W tym przypadku mówimy o dźwięku ce jeden, ce dwa, itd. Z tego powodu wcześniej podkreślałem, iż nazywanie dźwięku c¹ (ce razkreślnego) dźwiękiem ce jeden (C1) wprowadza w błąd.

Znaki chromatyczne

Do omówienia znaków chromatycznych przyda nam się termin półtonu.

Półton – najmniejsza odległość (interwał) pomiędzy dwoma różnymi dźwiękami. Mówiąc prościej, są to dwa sąsiadujące ze sobą klawisze na klawiaturze fortepianu.

Istnieją trzy podstawowe znaki chromatyczne, są to:

krzyżyk - podwyższenie dźwięku o pół tonu

bemol - obniżenie dźwięku o pół tonu

kasownik - unieważnienie poprzedniego znaku chromatycznego

Powyższe znaki chromatyczne stosuje się wyłącznie w zapisie nutowym i umieszcza przed nutą, która ma być zmieniona. Nazewnictwo dźwięków chromatycznych jest następujące:

Do dźwięków z krzyżykiem, czyli podwyższonych o pół tonu dodajemy końcówkę -is.

cis – dis – eis – fis – gis – ais – his

Do dźwięków z bemolem, czyli obniżonych o pół tonu dodajem końcówkę -es, z paroma wyjątkami.

ces – des – es – fes – ges – as – b

e z bemolem = es – nie ees, a z bemolem = as – nie aes, h z bemolem = b – nie hes.

W krajach anglosaskich dźwięki z krzyżykiem opisuje się dodając słowo sharp (tł. krzyżyk), dźwięki z bemolem dodając słowo flat (tł. bemol). Dla przykładu:

C3 sharp = cis¹

G4 flat = ges²

B3 flat = b²

B3 = h¹

Dźwięki ze znakiem chromatycznym nie występują na klawiaturze fortepianu wyłącznie na czarnych klawiszach. Dźwięki podwyższone eis i his oraz dźwięki obniżone fes i ces występują na klawiszach białych. Poniższy rysunek przedstawia położenie dźwięków z krzyżykami na klawiaturze:

Kolejna grafika przedstawia dźwięki z bemolami:

Jak można zauważyć poszczególne klawisze mogę odpowiadać za kilka dźwięków, np. cis i des, e i fes, f i eis, gis i as. Dźwięki nazywane inaczej, lecz brzmiące tak samo nazywamy dźwiękami enharmonicznymi. Prawidłowe nazewnictwo takich dźwięków związane jest z zasadami harmonii systemu dur-moll i w każdym przypadku prawidłowa jest tylko jedna nazwa takiej wysokości dźwięku. Dla przykładu akord c-moll składa się z c – es – g, zapisanie go jako c – dis – g jest błędne.